Plaveiselcelcarcinoom

wat is een plaveiselcelcarcinoom van de huid?

hoe ziet het eruit?

hoe ontstaat het?

hoe wordt het plaveiselcelcarcinoom behandeld?

handige links en bibliografie

samenvatting (PDF)

Wat is plaveiselcelcarcinoom?

Het plaveiselcelcarcinoom (spinocellulair carcinoom) is een kwaadaardige tumor van de huid. In tegenstelling tot het basaalcelcarcinoom is het plaveiselcelcarcinoom in staat om uit te zaaien naar de rest van het lichaam. Dit gebeurt meestal pas wanneer de oorspronkelijke tumor vrij grote afmetingen heeft bereikt. Ook kan het plaveiselcelcarcinoom kraakbeen of bot dat onder de huidtumor gelegen is binnendringen.

Hoe ziet het plaveiselcelcarcinoom eruit?

Plaveiselcelcarcinoom begint vaak als een kleine wrat-achtige verhoorning, vooral op huiddelen die veel aan de zon zijn blootgesteld. Vooral in het vroege stadium kan een plaveiselcelcarcinoom zeer sterk lijken op een actinische keratose en morbus bowen. Actinische keratosen worden algemeen beschouwd als voorlopers van plaveiselcelcarcinoom. Aanvankelijk is het plaveiselcelcarcinoom pijnloos, maar wanneer de tumor ongeveer 1 cm groot is, kunnen er pijnklachten ontstaan. Na verloop van tijd kan er een zweer ontstaan in de tumor. Het plaveiselcelcarcinoom kan, wanneer het niet adequaat behandeld wordt vele centimeters groot worden. De kans op uitzaaien van tumorcellen is bij dergelijke grote tumoren toegenomen.

Foto’s: typisch voor plaveiselcelcarcinomen zijn de korstige elementen. Niet álle plaveiselcelcarcinomen hebben deze hyperkeratose-elementen’.

Wie krijgt het?

Plaveiselcelcarcinoom van de huid wordt vooral gezien op de aan zon blootgestelde huid bij mensen met een licht huidtype. De tumor wordt twee keer vaker bij mannen dan bij vrouwen gezien. In Nederland ontwikkelt ongeveer 1 op de 10.000 mensen per jaar een plaveiselcelcarcinoom. Bij blanken in Australië ligt dat aantal 5x zo hoog.
Niet zelden komen plaveiselcelcarcinomen voor in het kader van Chronische Actinische Schade van de Huid (CASH).

Hoe ontstaat het plaveiselcelcarcinoom?

Er zijn meerdere factoren die het ontstaan van plaveiselcelcarcinoom beïnvloeden:

erfelijkheid
mensen met een licht huidtype (makkelijk verbranden in de zon) hebben een grotere kans op het ontwikkelen van plaveiselcelcarcinoom. Door het gebrek aan pigment in de huid wordt het erfelijk materiaal in de celkern, het DNA, onvoldoende beschermd tegen de negatieve invloed van ultraviolet licht (zie ook: Zon&Huid). DNA beschadiging, en daaruit voortvloeiende ontsporing van de celdeling, is het gevolg.

zonblootstelling
hoe meer blootstelling aan de zon, hoe groter de kans op ontwikkeling van plaveiselcelcarcinoom.

verlaagde immuniteit
bij mensen met een verlaagde immuniteit worden vaker plaveiselcelcarcinomen gezien. Een belangrijke risicogroep zijn mensen die een orgaantransplantatie hebben ondergaan en om die reden medicijnen slikken om orgaanafstoting te voorkomen. Na 5 tot 10 jaar beginnen de eerste plaveiselcelcarcinomen te ontstaan. Door zeer voorzichtig te zijn met blootstelling aan zonlicht kan dit het ontstaan van tumoren aanzienlijk vertraagd worden.

Bijzondere vormen van plaveiselcelcarcinoom

Er zijn enkele vrij zeldzame vormen van plaveiselcelcarcinoom die een aparte vermelding verdienen:

peniscarcinoom: vooral bij mannen tussen de 40-70 jaar. Bij besneden mannen is het peniscarcinoom veel zeldzamer dan bij mannen die niet besneden zijn. Er wordt gedacht dat een betere hygiëne die mogelijk is na besnijdenis, een rol speelt bij het voorkómen van plaveiselcelcarcinoom van de penis. Peniscarcinoom is bijzonder aggressief.

vulvacarcinoom: plaveiselcelcarcinoom bij de vagina wordt vooral gezien bij oudere vrouwen. Plaveiselcelcarcinoom wordt vaak gevonden in huid die is aangedaan door lichen sclerosus van de vulva. Ook vulvacarcinoom heeft de neiging snel uit te zaaien, dus tijdige herkenning is van belang.
Het moge duidelijk zijn dat, in tegenstelling tot het gewone plaveiselcelcarcinoom, zonlicht bij peniscarcinoom en vulvacarcinoom geen rol van betekenis speelt.

Hoe wordt plaveiselcelcarcinoom behandeld?

Wanneer uw dermatoloog een plaveiselcelcarcinoom vermoedt, zal hij doorgaans eerst een klein proefstukje van het weefsel afnemen om dit te laten onderzoeken door de patholoog. Wanneer de diagnose wordt bevestigd zal de tumor operatief worden verwijderd. Na deze ingreep volgen regelmatige poliklinische controles van het litteken, de lymfklieren en de rest van de huid. Dit laatste om eventuele nieuwe plaveiselcelcarcinomen tijdig op te sporen.

Wat zijn de vooruitzichten?

Zoals gezegd kán plaveiselcelcarcinoom van de huid uitzaaien, vooral bij snel groeiende, aggressieve plaveiselcelcarcinomen. Gelukkig komen uitzaaiingen weinig voor. Van de 100 patienten met plaveiselcelcarcinomen die adequaat behandeld worden zal er één uitzaaiingen hebben.
Essentieel is dat in het vervolg de huid goed beschermd wordt tegen zonlicht om extra ultraviolet-schade en daarmee ook nieuwe tumoren te voorkomen !

handige links

actinische keratosen
ziekte van Bowen
keratoacanthoom
actinische cheilitis
huidkanker algemeen
Chronische Actinische Schade van de Huid (CASH)
zelfcontrole van de huid
peniscarcinoom

literatuur
Motaparthi K et al: Cutaneous Squamous Cell Carcinoma: Review of the Eighth Edition of the American Joint Committee on Cancer Staging Guidelines, Prognostic Factors, and Histopathologic Variants. Adv Anat Pathol. 2017 Jul;24(4):171-194