Peniscarcinoom

Wat is peniscarcinoom?

Peniscarcinoom (peniskanker) is een kwaadaardige aandoening van de penis die in West-Europa betrekkelijk zeldzaam is. Jaarlijks wordt in Nederland bij 1 op de 100.000 mannen een peniscarcinoom vastgesteld. Peniscarcinoom is bijna altijd een plaveiselcelcarcinoom dat begint aan de voorhuid of de glanspenis.peniskanker

Waardoor wordt peniskanker veroorzaakt?
De precieze oorzaak van peniskanker is niet bekend. Wel is een aantal mogelijke risicofactoren vastgesteld:

– besmetting met het humaan papilloma virus (HPV, wrattenvirus)
– roken
– vernauwing van de voorhuid
– leeftijd (hoe ouder hoe hoger het risico)
– behandeling van het genitaal gebied met ultraviolet licht
– matige hygiene

Het is nog steeds niet zeker of smegma (de wittige substantie die bestaat uit ondermeer afgestoten huidcellen die zich ophoopt onder de voorhuid) een rol speelt bij het ontstaan van peniskanker. De relatie tussen smegma en peniskanker is tot dusver niet zeker. Goede hygiene wordt toch algemeen aanbevolen. Deze bestaat uit het dagelijks onder de douche schoonspoelen van de voorhuid en glans met water.

Hoe kan peniskanker er uitzien?
Peniskanker kan beginnen als een rode vlek op de glanspenis of de voorhuid. Wanneer de huidkankercellen nog in de opperhuid opgesloten zitten spreken we alleen nog van een voorloper van peniskanker. Dit wordt ook wel peniscarcinoom in situ genoemd. Het lijkt in alle opzichten op de ziekte van Bowen die elders op de huid kan voorkomen. De ziekte van Queyrat is ook een vorm van peniscarcinoom in situ.

Wanneer de kankercellen zich gaan verspreiden en doorgroeien in de diepere huidlagen wordt al gesproken van een echt peniscarcinoom. Het plekje is dan verdikt en kan ook wratachtige kenmerken aan krijgen. Uiteindelijk kan zelfs een bloemkoolachtige groei ontstaan. Het tumortje kan spontaan gaan bloeden en het weefsel voelt vast aan.
Pijnklachten ontstaan vaak in een vrij laat stadium. Om deze reden gaat de patiënt soms pas (te) laat naar zijn arts.

foto’s: een onregelmatig oppervlak van de huid aan de penis kán wijzen op peniscarcinoom.

Stadia van peniscarcinoom
I) het peniscarcinoom tast alleen de voorhuid of de glans aan.
II) er is uitbreiding van het carcinoom naar de penisschacht.
III) behalve aantasting van de penis is er ook sprake van verspreiding van kankercellen naar de plaatselijke lymfklieren.
IV) uitzaaiing van het peniscarcinoom naar andere organen.

Hoe wordt peniskanker behandeld?
De behandeling van peniskanker is sterk afhankelijk van het stadium waarin de ziekte zich bevindt.
Omdat peniscarcinoom relatief makkelijk uitzaait zal de arts de tumor vaak zeer ruim verwijderen; dit kan in verder gevorderde vormen zelfs betekenen dat de penis gedeeltelijk of geheel moet worden verwijderd (penectomie). Als aanvulling op de operatieve ingreep kan ook bestralingstherapie worden toegepast.

Wat zijn de vooruitzichten?
Peniscarcinoom is een relatief aggressieve vorm van kanker. Voor de prognose hangt veel af van het stadium waarin het peniscarcinoom ontdekt wordt. Hoe vroeger peniskanker ontdekt wordt hoe beter de prognose is. De 5-jaars overleving (de kans dat een patient 5 jaar na het vaststellen van de ziekte nog leeft) wordt voor alle vormen van peniscarcinoom samen geschat op ca. 50-60%.

Hoe kan peniskanker voorkomen worden?
Omdat de oorzaken van peniskanker nog niet met volledige zekerheid bekend zijn is het geven van adviezen niet eenvoudig. De American Cancer Society heeft een aantal waarschijnlijke risicofactoren omschreven. Op basis van deze risicofactoren lijkt het verstandig om goede hygiene toe te passen, niet te roken en regelmatig de voorhuid en de glans te controleren op afwijkingen. Bij twijfel dient de huisarts, de dermatoloog of de uroloog te worden geraadpleegd.
Een aantal artsen propageert besnijdenis (circumcisie, het operatief verwijderen van de voorhuid) als maatregel om het risico op peniskanker te verlagen maar dit advies is niet onomstreden.
Nieuwe ontwikkelingen zijn o.a. de mogelijkheid van vaccinatie tegen bepaalde humaan papiloma virussen (HPV’s) die mogelijk een rol spelen bij het ontstaan van bepaalde vormen van peniskanker. De waarde van dit soort vaccinaties in het voorkomen van peniskanker is nog niet geheel duidelijk.

Aan peniskanker gerelateerde onderwerpen

ziekte van Queyrat
penisproblemen
balanitis (algemeen)
balanitis van Zoon
plaveiselcelcarcinoom – algemeen

Literatuur
CBO richtlijn peniscarcinoom