Morfea

Wat is het?

Morfea (gelokaliseerde sclerodermie, morphea) is een ontsteking van de huid waarbij een verdikking van de huid optreedt, meestal gevolgd door littekenvorming en pigmentatie. Morfea wordt 3x vaker bij vrouwen dan bij mannen gezien.

Hoe ziet het eruit?

Morfea kenmerkt zich door hard aanvoelende, vaak iets donker gekleurde plekken in de huid met vaak een porcelein-wit gekleurd centrum.De ziekte is alleen aanwezig in de huid. Er komen dus geen inwendige afwijkingen bij voor. De huidziekte moet vooral niet verward worden met systemische (=inwendige) sclerodermie, waarbij wél inwendige organen kunnen worden aangetast.

foto’s: morfea kan in ringvormige vlekken verschijnen, maar ook in lijnvorm, op de rechterfoto op de drukplek van de broekrand.

Naast de gewone morfea bestaan er ook twee zeldzamer vormen van morfea:
– lineaire morfea: bij deze vorm is er sprake van een lijnvormige morfea, vaak op één arm of been gelokaliseerd.
– sabelhouw-morfea (morfea en coup de sabre): dit is een zeldzame vorm van morfea en is doorgaans op het voorhoofd gelokaliseerd. Het is een lijnvormig, diepgelegen litteken in de huid.

Hoe ontstaat het?

De oorzaak van morfea is onbekend. Bij morfea treedt uiteindelijk een afbraak op van het bindweefsel waardoor de huid op die plaatsen stug en hard gaat aanvoelen. In het verhardingsproces verdwijnen ook haren en zweetklieren uit de huid. Een van de hypothesen is dat infectie met Borrelia een rol speelt. Met de beet van de teek wordt Borrelia burgdorferi (die ook verantwoordelijk is voor de ziekte van Lyme) in het lichaam gebracht. Het bewijs voor deze tekenbeet-theorie is echter nog niet geleverd maar er zijn onderzoeken die wel een relatie lijken te bevestigen (lit.)
Morfea wordt ook relatief vaak gezien op plekken waar langdurig druk op de huid wordt uitgevoerd. Voorbeelden zijn randen van (relatief) strakzittende kleding.

Wat is de behandeling?

Er zijn veel behandelingen beschreven voor morfea. Geen van deze therapieën leidt echter tot volledige genezing.
Omdat sommige onderzoekers denken dat morfea begint met een infectie door een tekenbeet, wordt in het beginstadium, vaak een antibioticum kuur gegeven. Corticosteroïdhoudende crèmes worden als ontstekingsremmer gegeven. Ook kan UVB of PUVA (Psoraleenpillen + Ultraviolet A licht-therapie) worden geprobeerd, evenals UVA-1 (smalspectrum) lichttherapie. Een definitieve therapie is helaas nog niet uitgevonden.
Bij chronische uitgebluste plekken is verdere therapie niet zinvol.

Wat zijn de vooruitzichten?

De huidziekte blijft meestal beperkt tot één of enkele plekken, zelden zijn er grote delen van de huid aangedaan. Meestal ontstaat er in de beginfase van de morfeaplek een paars-bruine ring rondom de verharde huid. In de uitgebluste fase blijft alleen de verharde huid over. Deze plekken blijven maanden tot jaren bestaan, maar kúnnen na verloop van jaren geheel verdwijnen. Bij de liniaire sclerodermie gebeurt dit minder vaak en bij sabelhouw-sclerodermie vrijwel nooit.

gerelateerde onderwerpen

ziekte van lyme
witte plekken op de huid (overzicht)
bruine vlekken op de huid (overzicht)
lichen sclerosus
systemische sclerose
litteken

literatuur
Zinchuk AN et al: Is localized scleroderma caused by Borrelia burgdorferi? Vector Borne Zoonotic Dis 16 (9) 577-80, 2016.