Herpes simplex

Wat is herpes?

Er zijn nu ongeveer 100 verschillende herpesvirussen bekend. Tot dusver zijn er ‘maar’ 8 soorten herpesvirussen die bij de mens ziekteverschijnselen kunnen geven. Maar als we het over ‘herpes’ hebben wordt eigenlijk altijd een infectie met een van de twee typen herpes simplex virus bedoeld. Dit zijn Herpes simplexvirus-1 (afgekort HSV-1) en Herpes simplexvirus-2 (HSV-2). De bekendste ziektebeelden die de herpes simplexvirussen kunnen veroorzaken zijn de koortslip (herpes labialis) en de genitale herpes (herpes genitalis). Maar het herpesvirus kan ook op andere delen van de huid en slijmvliezen huidafwijkingen veroorzaken.

Hoe wordt het herpesvirus overgebracht?

Het herpesvirus wordt meestal overgebracht door direct contact met geïnfecteerde huid of slijmvlies (zoenen, vrijen). Ook kan het virus door speeksel worden overgebracht (glas, rietje…). Overigens kunnen ook mensen zonder een duidelijk zichtbare infectie het virus overdragen. Wel is het zo dat bij zichtbare herpesblaasjes de hoeveelheid virus veel groter is en daardoor de kans op overdracht van het virus ook veel groter is.
De kans om zelf besmet te raken is groter wanneer de huid of het slijmvlies niet helemaal intact is.

De eerste besmetting

De eerste besmetting met het herpes virus wordt ook wel de ‘primo-infectie’ genoemd. Deze verloopt soms heel mild en kan soms zelfs helemaal niet worden opgemerkt. Meestal zijn er echter wel klachten. De tijd die verloopt tussen de besmetting met het virus en het ontstaan van de klachten (de incubatieperiode) ligt tussen de 2 en 12 dagen. De gemiddelde duur van de incubatietijd is 4 dagen.

gingivostomatitis

De meeste mensen worden op de jonge kinderleeftijd besmet met het herpesvirus, op de leeftijd tussen 1 en 5 jaar. In de meeste gevallen is er dan sprake van een infectie in- of rond de mond. In de meeste gevallen gaat het dan om het HSV-1 virus. De klachten beginnen met koorts en een pijnlijk slijmvlies van de mond waardoor eten en drinken vaak pijnlijk is.

Witte blaasjes ontwikkelen zich op het verhemelte, de wangslijmvliezen, de tong en de keel. Deze blaasjes veranderen in kleine zweertjes. Het tandvlees is vaak rood en verdikt en de lymfklieren in gelaat en hals kunnen verdikt en pijnlijk zijn. De afwijkingen van de slijmvliezen genezen volledig binnen 2 weken. De koorts trekt meestal al na enkele dagen weg. Ernstige complicaties van een herpesinfectie zijn zeldzaam bij kinderen van deze leeftijdscategorie.

herpes simplex stomatitisfoto: afwijkingen op de tong, op het mondslijmvlies en de lippen: herpes stomatitis.

neonatale herpes

Bij pasgeboren kinderen (neonaten) kan een herpesinfectie echter wel ernstige consequenties hebben. Ernstige blijvende schade kan ontstaan aan bijvoorbeeld de ogen en het centraal zenuwstelsel van de baby. Soms kunnen ook hele orgaansystemen (lever, longen etc.) beschadigd raken.

Omdat in slechts de helft van de gevallen van neonatale herpes ook de typische blaasjes zichtbaar zijn kan het soms lang duren voordat de juiste diagnose gesteld wordt. Wanneer er sprake is van een algehele (gegeneraliseerde) herpesinfectie is de kans op overlijden meer dan 80%.

Het is daarom van het grootste belang dat pasgeboren kinderen niet worden blootgesteld aan het herpesvirus! De meeste besmettingen van pasgeboren baby’s vinden plaats tijdens de geboorte wanneer de moeder kort daarvoor een primaire (genitale) herpes heeft opgelopen. De moeder heeft dan nog geen antistoffen opgebouwd die zij aan de baby kan ‘meegeven’. Meldt een herpesinfectie altijd aan de gynaecoloog of verloskundige!

Een andere besmettingsroute van pasgeboren baby’s is via met herpesvirus besmette verzorgers of familieleden. Het virus kan zowel via de handen als via speeksel of zoenen overgebracht worden. Niet voor niets wordt de kus van een herpesvirus-drager aan een pasgeborene wel de ‘kus-des-doods’ genoemd!

genitale herpes

de meeste mensen die voor het eerst worden besmet met herpes in het genitaalgebied zullen geen symptomen ontwikkelen. Mannen maken vaker een eerste infectie zonder symptomen door dan vrouwen.

Wanneer wél symptomen ontstaan is er vaak sprake van koorts en malaise, gevolgd door pijn aan de huid en slijmvliezen, jeuk en soms ook pijn bij het plassen. Daarna kunnen ook de typische, met helder vocht gevulde, blaasjes ontstaan. Deze blaasjes gaan stuk en er blijven dan kleine pijnlijke zweertjes over. Overigens hoeven niet al deze genoemde symptomen op te treden bij een eerste herpes infectie in het genitaalgebied. De meerderheid van de genitale herpes infecties wordt veroorzaakt door het HSV-2 virus.

herpes op andere delen van de huid

Verreweg de meeste herpesinfecties vinden plaats rond de mond of in het genitaalgebied. Toch kunnen herpesinfecties overal op de huid of slijmvliezen plaatsvinden. Een voorbeeld is een herpes infectie aan de vinger: herpes-fijt (Engels: herpetic whitlow).

herpes simplex herpetic whitlowfoto: herpes rond de nagel wordt wel herpetic whitlow genoemd.

Terugkerende herpes

Het herpesvirus heeft de mogelijkheid om zich terug te trekken in de zenuwen van huid en slijmvliezen en kan daar een slapend bestaan leiden. Ondanks dat zullen veel mensen die met het herpes virus zijn besmet in de rest van hun leven nooit meer een nieuwe aanval van herpes krijgen. Anderen krijgen dat wel en bij sommigen kunnen deze nieuwe aanvallen zelfs heel frequent optreden.

Deze terugkerende aanvallen kunnen worden uitgelokt door allerlei prikkels zoals blootstelling aan zonlicht, beschadigingen van de huid, hormoonschommelingen (menstruatiecyclus) of stress. Meestal is er echter geen duidelijke uitlokkende factor aan te wijzen.

Complicaties bij herpesinfecties

Behalve ongemak geeft een (terugkerende) herpesinfectie meestal weinig ernstige problemen. Toch kúnnen complicaties voorkomen.
Voorbeelden zijn ooginfectie door herpes, eczema herpeticum (complicerende uitgebreide herpesinfectie bij mensen met constitutioneel eczeem), zenuwinfectie door herpes (kan bijvoorbeeld uitval van gezichtszenuwen geven) en gegeneraliseerde herpesinfectie (infectie die een groot deel of het gehele lichaam treft).

Bij deze gecompliceerde herpesinfecties is het van belang met spoed uw arts te raadplegen!

Hoe wordt herpes behandeld?

Milde herpesinfecties hoeven niet behandeld te worden. De klachten trekken binnen twee weken weer volledig weg. Bij ernstiger infecties of complicaties is behandeling meestal wel aangewezen. Uw arts kan dan antivirale medicijnen in pilvorm voorschrijven (aciclovir, valaciclovir of famciclovir). Bij zeer ernstige infecties kan het nodig zijn om de antivirale medicijnen per infuus toe te dienen.


gerelateerde onderwerpen

koortslip
genitale herpes
gordelroos
afbeeldingen van herpes

Literatuur
Wilson S et al: Novel approaches in fighting herpes simplex virus infections. Expert Rev Anti Infect Ther. 2009 Jun; 7(5): 559–568. (volledig artikel)

Maak een afspraak

Zit je met vragen?
maak een afspraak in onze kliniek voor dermatologie.

Volg ons op
Da Vinci Clinic
The Wellbeing Clinic

Hoe kunnen wij u helpen?